Sáu năm từ ngày chồng mất, "chim sơn ca" dòng nhạc cách mạng vẫn chưa nguôi cảm giác trống trải.

Trong những năm 50 của thế kỷ trước, khi truyền hình chưa phát triển ở Việt Nam, một bộ phận công chúng yêu nhạc chỉ biết đến giọng hát của các ca sĩ qua đài phát thanh. Những bản nhạc trữ tình cách mạng thời chiến gắn với nhiều tên tuổi thuộc thế hệ giọng ca vàng, trong đó có Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Thanh Huyền. Thừa hưởng nét đẹp và giọng hát cao, sáng từ mẹ - vốn là nghệ sĩ cải lương, Thanh Huyền ghi dấu ấn với ca khúc Câu hò bên bờ Hiền Lương. Nhạc phẩm đã đưa tên tuổi nghệ sĩ vào làng hát chuyên nghiệp. Bà thuộc lớp nghệ sĩ đầu tiên được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân năm 1984.

Chồng bà là NSND Thanh An - đạo diễn của nhiều bộ phim tài liệu nổi tiếng như Ngọn đèn cửa biển, Những bài ca từ chiến hào, Bài học về một con người... Sáu năm sau ngày chồng mất, NSND Thanh Huyền sống khép kín trong ngôi nhà nhỏ khuất sau khu tập thể Nghĩa Tân (Hà Nội). Bà ít cười, ngại giao tiếp và hay thở dài. Con trai lớn của nghệ sĩ đang định cư bên Đức, con gái thì lấy chồng gần nhà, thường xuyên sang thăm mẹ lúc rảnh rỗi. Nhiều lần hai con ngỏ ý mời nghệ sĩ sang sống cùng nhưng Thanh Huyền không chịu. Bà ưa sự tự do và nhất là không nỡ rời xa căn nhà chứa đầy kỷ niệm với người chồng quá cố.

Vì khóc nhớ chồng quá nhiều, NSND Thanh Huyền bị nặng tai và phải điều trị ngoại trú. Đến nay, nỗi đau mất bạn đời chưa hết nguôi ngoai trong lòng bà. Ngần ấy năm đã qua, nhưng mỗi lần trông ra khoảng sân nhà, nhìn vào gian phòng khách, nỗi đau lại nhói lên trong lòng khiến nghệ sĩ rầu rĩ cả ngày.

NSND Thanh Huyền bên khoảng sân sau nhà.

NSND Thanh Huyền cho rằng cuộc đời bà may mắn vì lấy được người chồng tốt. Danh ca kể thuở lấy nhau, cả hai đều nghèo, đến nỗi đạo diễn Thanh An không có xe đạp để đi. Cuộc sống nghệ sĩ nay đây mai đó nhưng hễ NSND Thành An ở nhà, ông thường vào bếp, nấu cháo gà để bồi dưỡng vợ. Ông thường xuyên khuyến khích bà sống lạc quan, suy nghĩ tích cực và ít làm gì để vợ buồn. Vào những tháng cuối đời, cố nghệ sĩ Thanh An thường động viên vợ phải cố gắng sống vui, bởi ông hiểu bà thấy trống vắng thế nào khi không có ông bên cạnh. Với bà, chồng là người nhân hậu và nhiệt tình với mọi người. Ai nhờ việc gì cố nghệ sĩ cũng giúp. "Ngay cả những việc không làm được nhưng vì cả nể, ông vẫn nhận lời", bà nhớ về chồng.

Thương mẹ sống lẻ bóng trong ngôi nhà lạnh hơi người, con gái Thanh Huyền thuê giúp việc để có người ra vào, trò chuyện cho bà bớt cô quạnh. NSND Thanh Huyền thức dậy vào lúc hai giờ sáng vì chứng khó ngủ tuổi già thêm căn bệnh thoát vị đĩa đệm. Bà giữ thói quen cập nhật tin tức hàng ngày qua chiếc radio để đầu giường, ít ra ngoài giao lưu với bạn bè. Bà quan tâm nhiều đến các chương trình tư vấn sức khỏe, xem diễn hài trên tivi và một vài gameshow về âm nhạc. Bà thán phục trước tài năng sân khấu của thí sinh trong chương trình Giọng hát Việt nhí.

Chỉ khi nhắc về thuở hoàng kim của sự nghiệp ca hát, mắt nghệ sĩ ánh lên niềm vui và bà trò chuyện cởi mở hơn. Đó là thời kỳ đoàn văn công đem tiếng hát phục vụ bộ đội kháng chiến. Bà lấy ra chiếc đĩa CD - tuyển tập những bài hát làm nên tên tuổi nữ danh ca một thời – xếp chồng trong ngăn kéo tủ, bật lên để khách đến thăm cùng nghe.

Trong suốt thập niên 60-70 của thế kỷ trước, qua làn sóng phát thanh, tiếng hát Thanh Huyền in đậm dấu ấn trong trái tim của hàng triệu khán giả với các làn điệu dân ca, những ca khúc trữ tình cách mạng. Cuộc trò chuyện diễn ra rôm rả trên nền những bản nhạc như Câu hò bên bờ Hiền Lương, Rặng trâm bầu, Mẹ yêu con, Nhện giăng mùng…

Nhớ về những năm tháng chiến trận, Thanh Huyền kể lại chuyến công tác kéo dài ba tháng vào miền Trung trong thời giai đoạn quân đội Mỹ leo thang bắn phá ác liệt. Bà cùng 20 diễn viên của đoàn hành quân bằng xe đạp từ Hà Nội vào phục vụ tuyến lửa ở Khu bốn. Đoàn đi đến đâu gặp bộ đội đóng quân là ở lại để biểu diễn phục vụ. Bà cùng đoàn tốp ca của Đoàn Văn công Nhân dân Trung ương phải đi xuyên đêm, xe đạp phải tháo miếng nhôm chắn bùn vì bị sợ máy bay Mỹ phát hiện. Có những lần diễn xong, đoàn được chiến sĩ cách mạng tiếp sức bằng bát mỳ "không người lái" - không rau, thịt. Ăn xong, cả đoàn lại tiếp tục lên đường, đạp xe đến đơn vị khác.

Hành trang của đoàn văn công thời chiến đơn sơ, thiếu thốn. Phục trang chỉ gồm chiếc áo dài, áo bà ba và áo thanh niên xung phong. Sân khấu không phông bạt, thiếu ánh sáng. Người đến xem phải mang theo đèn pin rọi lên sân khấu để thấy mặt nghệ sĩ.

Giờ, ở tuổi 76, NSND Thanh Huyền muốn hưởng sự tĩnh lặng của cuộc sống, chăm sóc vườn cây cảnh của chồng để lại. Bà bảo chưa bao giờ muốn làm người nổi bật. Khi về hưu, nghệ sĩ nhận được nhiều lời mời tham gia giảng dạy ở các trường âm nhạc nhưng bà từ chối. "Tôi hiểu rằng, mỗi người nghệ sĩ đều có thời của mình và cần phải biết rút lui đúng lúc để giữ cho trọn vẹn hình ảnh đẹp của mình trong ký ức khán giả", bà nói.

Bên hiên nhà, giàn hoa leo rộ vàng một góc sân. Nghệ sĩ khoe những khóm cây sinh thời chồng bà yêu thích. Tiễn khách về, bà đứng một lúc bên chiếc ghế gỗ bạc màu cố nghệ sĩ Thanh An hay ngồi, trầm ngâm nhìn quanh khu vườn rồi lặng lẽ trở vào trong.

Trọng Trường

Sources: Vnexpress