Trong thập niên 1960, SKCL miền Nam xuất hiện hàng loạt kếp chánh nổi tiếng. Mỗi người một vẻ trong ca diễn và đều tạo dấu ấn đáng nhớ. Một trong những gương mặt sáng giá thời ấy là nghệ sĩ Thanh Hải. Ngoài Huy chương vàng Diễn viên xuất sắc giải Thanh Tâm (giải này trong suốt mười năm tồn tại từ 1958 đến 1967 chỉ có 6 nghệ sĩ đoạt được HCV là Thanh Nga, Thành Được, Bạch Tuyết, Hữu Phước, Ngọc Giàu và Thanh Hải). Đó là một giải thưởng danh giá chính thức của SKCL trước 1975. Thanh Hải còn được xem là nghệ sĩ cải lương miền Nam có được nhiều biệt danh nhất do báo giới Sài Gòn và khán giả phong tặng dựa trên tài năng trong thời điểm thăng hoa nhất của ông. Đó là các biệt danh: Vua Tao Đàn, Anh hùng lưu diễn và Kép triệu phú đầy tiên của cải lương miền Nam. Xung quanh những sự thật hiển hiện đó còn có một số giai thoại lưu truyền trong giới và khán giả khi Thanh Hải có được các biệt danh trên. Mời mọi người cùng theo dõi.

Trong số những nghệ sĩ tài danh trước 1975, có lẽ NS Thanh Hải là người vào nghề muộn nhất (năm 24 tuổi). Nhưng chỉ hơn một năm sau ông đã trở thành một kép chánh nổi tiếng, gây chú đối với các đoàn đại ban với những bản hợp đồng chờ sẵn rất hậu hỉnh. Chỉ trong vòng 6 năm (từ 1963 đến 1968) sự nghiệp ca hát của Thanh Hải thăng tiến vùn vụt, trở thành một trong những anh kép ăn khách bậc nhất của SKCL miền Nam.

Đỉnh điểm là khi Thanh Hải ký giao kèo với bầu Long (công ty cải lương Kim Chung), với cái giá 1,2 triệu đã xô ngã mọi kỷ lục về cát sê tồn tại trước đó của các đào kép thượng thặng như út Trà ôn, Thành Được, Hữu Phước, Minh Cảnh, Hùng Cương, Thanh Nga, Bạch Tuyết, út Bạch Lan, Diệu Hiền... Và Thanh Hải đã trở thành anh kép triệu phú đầu tiên của cải lương miền Nam.

Trước khi có giai đoạn thăng hoa này, NS Thanh Hải đã có quãng đời tuổi thơ rất cơ cực và ông đã trải qua rất nhiều năm tháng vất vả, gian truân mới được tổ nghiệp độ. NS Thanh Hải tên thật là Hồ Vãn Xia, sinh năm 1938 ở Lại Hưng - Bến Cát- Bình Dương. Ông mồ côi cha từ năm 8 tuổi (cha ông là võ sư Sáu Kỳ do hoạt động chống Pháp nên bị Tây bắt đi rồi thủ tiêu). Nhà nghèo nhưng ông cố gắng học và lấy được bằng Trung học đệ nhất cấp (Diplome). Có bằng cấp lại giỏi Pháp ngữ nên ông không khó tìm việc làm ở quê nhà (được nông trường cao su Hiệp Si - Bến Cát tuyển vô làm nhân viên xét nghiệm chất lượng mủ cao su). Công việc không vất vả nhưng do làm ở môi trường vắng vẻ, cô độc giữa rừng cao su bạt ngàn nên ông cảm thấy chán và quyết chí phiêu bạt để đổi đời. Chính ở nông trường cao su, nhân một đêm mưa vắng vẻ, nghe được giọng ca ngọt ngào của “Vua vọng cổ” út trà Ôn trong bài ca cổ “Khi trời lạnh sương khuya” mà ông mê mẩn, tìm mua bài ca này về ca theo để giải sầu. Không ngờ đó là tín hiệu bén duyên với SKCL của một anh kép sáng giá sau này.

Trên đường bôn ba khắp nơi để tìm nghề mới hầu đổi đời sau khi tử giã nông trường, NS Thanh Hải rất lận đận khi bị bắt quân dịch, đày ra chiến trường; đi tìm việc thì gán như các nơi ông đến đều từ chối. Nhưng rồi vận may cũng đến với NS Thanh Hải khi ông gặp soạn giả Điền Long (cùng quê) giới thiệu ông vô đoàn Hữu Chí để tập sự. Chỉ bốn tháng học nghề, ông được đoàn ánh Sáng của bầu Năm Tập mời về diễn. ở sân khấu này, Thanh Hải được soạn giả Công Quận phát hiện tài năng, viết tuồng mới “Trăng nước Hà Tiên” theo kiểu đo ni đóng giày để lăng-xê ông hát kép chánh. Thấy Thanh Hải lần đầu hát kép chánh đã thành công giúp cho đoàn khởi sắc và có doanh thu nên soạn giả Công Quận viết tiếp hai vở mới “Đường lên núi Tây Ninh” và “Đảng chiếc lá vàng” cho Thanh Hải đóng chánh và đều thành công rực rỡ. Đoàn ánh Sáng từ khi có kép chánh Thanh Hải thì thanh thế lẫy lừng, hát đâu thắng đó nên bầu Năm Tập mừng lắm, quyết đưa đoàn về Sài Gòn “tỉ thí" với các đại ban.

Khán giả Sài Gòn ban đầu còn ngập ngừng chưa đặt niềm tin vào đoàn ánh Sáng. Nhưng chỉ sau vài suất diễn thấy báo chí Sài Gòn ca ngợi kép Thanh Hải nên khán giả ùn ùn kéo đến xem. Thời ấy, dễ gì các đoàn bù tèo chen chân vào diễn ở các rạp Hào Huê, Thủ Đô Cao Đồng Hưng, Cây Gõ, Phú Nhuận... Vậy mà suốt ba tháng công diễn ở hầu hết các rạp lớn của Sài Gòn, một đoàn trung ban như ánh Sáng của bầu Năm Tập đã tạo nên cơn sốt vé, đáng kinh ngạc. Bầu Năm Tập thắng lớn, lời to. Nhưng về đây cũng là một “sai lầm” rất lớn của bầu Năm Tập. Bởi kép Thanh Hải đã lọt vào tằm ngắm của các bầu đại gia. Đến khi Thanh Hải báo nghỉ để về cộng tác cho đoàn hát đại ban của Sài Gòn thì bầu Năm Tập mới tá hỏa, than trời.

Với soạn giả Công Quận, tiếc rằng trời đã phụ người tài hoa để ông bị mắc chứng bệnh phong quá sớm. Cuối đời ông sống kiếp ăn xin và mất trong âm thầm, đói khổ. Dù xa đoàn ánh Sáng nhưng Thanh Hải luôn mang ơn soạn giả Công Quận - người thầy đầu tiên đã phát hiện ra tài năng của ông, đã đo ni cho ông ba vai diễn đầu đời rất thành công, tạo điều kiện cho ông trở thành một anh kép sáng giá của cải lương miền Nam.

Sau giải phóng vài năm, có lần người nhà NS Thanh Hải tình cờ gặp soạn giả Công Quận đi xin ăn ở chợ Nguyễn Tri Phương (Quận 10). Hay tin Thanh Hải tức tốc đi đến chợ tìm soạn giả Công Quận mong có dịp trả ơn, giúp soạn giả Công Quận có điều kiện trị bệnh. Nhưng sau nhiều lần cất công đi tìm, Thanh Hải vẫn không gặp lại người thảy đầu tiên của mình. Có tin là soạn giả Công Quận đã mất, nghe đâu cũng hơn 20 năm rồi.

Sources: cailuongso